Synagoge Shomre Hadas Bouwmeester Synagoge

Architect Jean Van Gastel had reeds in 1870 de eerste ontwerpen voor een synagoge klaar. Ondanks wijzigingen aan het ontwerp en locatie gooide een beperkt budget toen roet in het eten. Het Antwerpse stadsbestuur geeft in 1884 een terrein ter beschikking in het Zuidkwartier. De stad hoopt mede door de optrekking van een monumentaal gebouw de nieuwe wijk prestige te verlenen. Om onbekende redenen wordt de opdracht toegewezen aan de jonge architect Ernest Storidau (1855-1937). Ondanks zijn weinige ervaring slaagt hij erin in 1884 een monumentale synagoge en aanliggend rabijnshuis in oriëntaalse stijl te ontwerpen. Wederom liggen financiële problemen aan de basis van aanpassingen aan het ontwerp waarop Stordiau in 1888 een versoberde versie inlevert. In 1890 wordt besloten het toegewezen terrein uit 1884 te ruilen voor een perceel tussen de Bouwmeesters- en Schildersstraat, wat leidt tot een derde ontwerp dat totaal afwijkt van de vorige versies. Later zal Stordiau zich terugtrekken van de opdracht en zich in Luxemburg te vestigen. Hij geeft hij de fakkel door aan collega Joseph Hertogs (1861-1930). Hertogs neemt het ontwerp van Stordiau in grote lijnen over. Slechts details worden aangepast; oorspronkelijk weelderige elementen worden vereenvoudigd uit financiële overwegingen. Nauwelijks twee jaar na de eerstesteenlegging op 22 december 1891 is de bouw van de synagoge voltooid en wordt ze aan de vooravond van het Joodse nieuwjaar, Rosj Hashana, op 7 september 1893 ingehuldigd. Er wordt gekozen voor een typologisch bouwschema dat gelijkaardig is aan de synagogen in Brussel en Luik, die ook in deze periode ontstaan. Het model is gebaseerd op de Franse synagoge-architectuur van dit moment en doet denken aan basilica. De stijl waarin de Antwerpse synagoge is opgetrokken verschilt resoluut van de Brusselse. De synagoge-architectuur uit de tweede helft van de 19de eeuw bestaat uit twee stromingen: de Romano-Byzantijnse stijl waar de Brusselse synagoge op gebaseerd is en de maureske of oriëntaalse stijl waarop de Antwerpse synagoge geïnspireerd is. Verschillende motieven kunnen aan de basis liggen voor deze oriëntaalse stijl. Zo is het mogelijk dat de Joodse gemeenschap in de kosmopolitische havenstad voldoende gesterkt voelt in zelfbewustzijn, dat de invloed van oosterse, streng orthodoxe, emigranten reeds voelbaar is of dat er een verbondenheid bestaat met Duitsland, waar de oriëntaalse stijl gemeengoed is. Het indrukwekkende gevelfront met peristilium is uit drie partijen opgebouwd. De middenpartij wordt geflankeerd door twee geblokte, vierkante torens die doen denken aan minaretten. Ook de toegangspoort is geïnspireerd op islamitische portalen. De synagoge wordt bekroond met een Davidsster en de Tien Geboden. De plattegrond kent een driebeukig schip dat wordt omgeven door galerijen en afgesloten door een halfronde apsis, wat doet denken aan het basicale schema. Het zwaartepunt komt op de apsis te liggen, waar zich het spreekgestoelte, de bima, en de bergplaats van de thora, de aron, bevinden. Het interieur wordt beheerst door de aron, de Helige Ark. Deze aron doet denken aan een oriëntaalse tempel met minaretten en koepel. In de jaren 20 wordt de bima van de apsis naar het middenschip verplaatst. Deze bima is in blind ajourwerk uitgewerkt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt de synagoge beschadigd. De vernielingen beperken zich in hoofdzaak tot het interieur. In 1958 neemt architect Mirkine de restauratie voor zijn rekening. De synagoge wordt op 17 september 1976 beschermd als monument.